TỰ LÀM XÀ PHÒNG
TỰ LÀM XÀ PHÒNG
Trên youtube có một có một cô dạy làm xà phòng rất dễ mến, lúc đầu mình xem chủ yếu là để luyện nghe tiếng Anh thôi, mãi đến năm ngoái mới thử bắt tay vào làm. Mình để link youtube ở bên dưới nếu cậu có thời gian thì xem nhé.
Xà phòng là sản phẩm của phản ứng xà phòng hóa giữa kiềm (NaOH hoặc KOH) với chất béo (dầu thực vật hoặc mỡ động vật), phản ứng này chúng mình đã được học trong môn hóa từ hồi phổ thông, nếu cậu không nhớ thì có thể google lại một chút.
Mình sẽ mô tả sơ qua cách làm để cậu có thể hình dung nhé.
Về nguyên liệu:
1. Chất béo: Thường mọi người hay dùng dầu thực vật để làm xà phòng, phổ biến nhất là dầu dừa, dầu cọ và dầu olive. Ngoài ra còn có dầu hạnh nhân, dầu hướng dương, dầu cám gạo, dầu hạt lanh, dầu gấc,... tùy vào nhu cầu và sở thích của người làm. Mỗi loại dầu sẽ tạo cho bánh xà phòng thể chất khác nhau, ví dụ như nhiều dầu dừa sẽ giúp xà phòng cứng hơn, nhiều dầu cọ sẽ giúp xà phòng tạo bọt xốp hơn, trong khi nhiều dầu olive sẽ khiến bánh xà phòng bị mềm, v.v..
Mình không dùng 1 loại dầu mà thường kết hợp vài loại với nhau để cân đối các tính chất của xà phòng. Ví dụ như mình thường dùng: 30% dầu dừa, 35% dầu olive và 35% dầu hướng dương.
2. Kiềm: Nếu muốn làm xà phòng bánh thì dùng NaOH, còn nếu muốn làm xà phòng dạng lỏng thì mình dùng KOH. Lượng kiềm sử dụng phải vừa đủ để phản ứng xà phòng hóa diễn ra hoàn toàn, dư 1 chút dầu là được. Lượng dầu dư này gọi là super fat (thường mình sẽ chọn trong khoảng 3-5%), mình để dư dầu là do (1) đảm bảo kiềm phản ứng hết (dư kiềm sẽ rất nguy hiểm cho da) và (2) các loại dầu thực vật này đều có tác dụng dưỡng da. Tuy nhiên không nên để dư dầu nhiều quá nếu không xà phòng để lâu sẽ có mùi ôi dầu.
Làm thế nào để tính lượng kiềm cho đủ với lượng dầu? À, mình sẽ tra công thức hóa học của các loại dầu, viết phương trình phản ứng, cân bằng theo số oxi hóa rồi từ đó tính ra lượng kiềm.
Đùa đấy ^^ mình có công cụ nha, ban vào đây: http://soapcalc.net/default.asp
Với công cụ này bạn chỉ cần nhập vào loại dầu bạn dùng, chọn % super fat là nó sẽ tính cho bạn lượng kiềm và lượng nước để pha kiềm luôn. (cách sử dụng bạn hay google để biết rõ hơn nhé)
Ngoài dầu và kiềm, mình có thể thêm một số thứ khác nữa tùy theo sở thích: tinh dầu, bột (đất sét, cà phê, trà xanh, v.v.)
Về cách làm:
Lưu ý thứ nhất: NaOH/KOH đều là kiềm mạnh, rất nguy hiểm nếu bắn vào da, mắt nên mình phải đeo găng tay, đeo kính, mặc áo dài, … nói chung là bảo vệ cơ thể thật tốt khi thao tác.
Bước 1: Lên công thức
-Xác định xem mình sẽ dùng những loại nguyên liệu gì: dùng những loại dầu nào, % bao nhiêu, nguyên liệu phụ có gì…chuẩn bị sẵn ra.
-Tính toán xem lượng dùng mỗi thứ là bao nhiêu, chuẩn bị sẵn ra (tính theo khối lượng nhé, mình cần 1 cái cân)
Bước 2: Pha dầu và pha kiềm
Lưu ý thứ 2: tiến hành pha kiềm ở nơi thoáng gió, tránh phòng kín. Đây là phản ứng tỏa nhiệt mạnh, hơi kiềm bốc lên có thể gây sặc. Mình thường bật quạt để thổi hơi kiềm đi và giúp dung dịch nhanh nguội hơn.
Lưu ý thứ 3: Dùng đồ bằng silicon hoặc thủy tinh nhé, đừng dùng đồ bằng kim loại, kiềm sẽ ăn mòn đấy.
-Pha kiềm trước: Cân lượng nước đã tính ra vào cốc. Sau đó cân lượng kiềm cần dùng, đổ từ từ kiềm vào nước (không làm ngược lại), khuấy đều để kiềm tan hết, để nguội.
-Pha dầu: Cân các loại dầu vào cốc, nếu dầu bị đông lại (dầu dừa mùa đông ở thể rắn) thì đun nóng nhẹ cho tan hết. Để nguội bớt.
Bước 3: Tiến hành xà phòng hóa
-Đổ từ từ dung dịch kiềm vào dầu. Khuấy đều. Dùng cái máy đánh trứng, hoặc máy xay cầm tay để đánh cho nhanh (hoặc nếu tay bạn khỏe thì tự khuấy cũng được).
-Khuấy đến khi nào thấy hỗn hợp hơi sệt lại thì cho tinh dầu, các thứ mà bạn muốn vào, khuấy đều thêm chút nữa thì đổ hỗn hợp ra khuôn.
Lưu ý số 4: khuôn nên là khuôn silicone cho dễ lấy xà phòng ra, nhưng mình có thể tự chế bằng hộp sữa, khay nhựa lót 1 lớp nilon bên trong, linh động tùy điều kiện.
Bước 4: Chờ đợi
-Để xà phòng trong khuôn qua 1 đêm, nó sẽ cứng lại, lúc này mình có thể gỡ khuôn ra, cắt thành từng miếng xếp vào nơi khô ráo.
-Xà phòng phải để ít nhất 20-30 ngày để kiềm phản ứng hết với dầu, thử pH bằng giấy chỉ thị thấy xấp xỉ 7 là được. Nhưng mình nên để lâu hơn, 8 tuần cho chắc, để càng lâu xà phòng càng dịu nhẹ.
Lưu ý số 5: Xà phòng tự nhiên còn nguyên glycerin nên rất dễ hút ẩm, mình cần để ở nơi khô ráo nhé. Nếu thấy các hạt nước li ti đọng ở bên ngoài cũng là chuyện bình thường nha.
Chúc bạn làm xà phòng thành công!
Trên youtube có một có một cô dạy làm xà phòng rất dễ mến, lúc đầu mình xem chủ yếu là để luyện nghe tiếng Anh thôi, mãi đến năm ngoái mới thử bắt tay vào làm. Mình để link youtube ở bên dưới nếu cậu có thời gian thì xem nhé.
Xà phòng là sản phẩm của phản ứng xà phòng hóa giữa kiềm (NaOH hoặc KOH) với chất béo (dầu thực vật hoặc mỡ động vật), phản ứng này chúng mình đã được học trong môn hóa từ hồi phổ thông, nếu cậu không nhớ thì có thể google lại một chút.
Mình sẽ mô tả sơ qua cách làm để cậu có thể hình dung nhé.
Về nguyên liệu:
1. Chất béo: Thường mọi người hay dùng dầu thực vật để làm xà phòng, phổ biến nhất là dầu dừa, dầu cọ và dầu olive. Ngoài ra còn có dầu hạnh nhân, dầu hướng dương, dầu cám gạo, dầu hạt lanh, dầu gấc,... tùy vào nhu cầu và sở thích của người làm. Mỗi loại dầu sẽ tạo cho bánh xà phòng thể chất khác nhau, ví dụ như nhiều dầu dừa sẽ giúp xà phòng cứng hơn, nhiều dầu cọ sẽ giúp xà phòng tạo bọt xốp hơn, trong khi nhiều dầu olive sẽ khiến bánh xà phòng bị mềm, v.v..
Mình không dùng 1 loại dầu mà thường kết hợp vài loại với nhau để cân đối các tính chất của xà phòng. Ví dụ như mình thường dùng: 30% dầu dừa, 35% dầu olive và 35% dầu hướng dương.
2. Kiềm: Nếu muốn làm xà phòng bánh thì dùng NaOH, còn nếu muốn làm xà phòng dạng lỏng thì mình dùng KOH. Lượng kiềm sử dụng phải vừa đủ để phản ứng xà phòng hóa diễn ra hoàn toàn, dư 1 chút dầu là được. Lượng dầu dư này gọi là super fat (thường mình sẽ chọn trong khoảng 3-5%), mình để dư dầu là do (1) đảm bảo kiềm phản ứng hết (dư kiềm sẽ rất nguy hiểm cho da) và (2) các loại dầu thực vật này đều có tác dụng dưỡng da. Tuy nhiên không nên để dư dầu nhiều quá nếu không xà phòng để lâu sẽ có mùi ôi dầu.
Làm thế nào để tính lượng kiềm cho đủ với lượng dầu? À, mình sẽ tra công thức hóa học của các loại dầu, viết phương trình phản ứng, cân bằng theo số oxi hóa rồi từ đó tính ra lượng kiềm.
Đùa đấy ^^ mình có công cụ nha, ban vào đây: http://soapcalc.net/default.asp
Với công cụ này bạn chỉ cần nhập vào loại dầu bạn dùng, chọn % super fat là nó sẽ tính cho bạn lượng kiềm và lượng nước để pha kiềm luôn. (cách sử dụng bạn hay google để biết rõ hơn nhé)
Ngoài dầu và kiềm, mình có thể thêm một số thứ khác nữa tùy theo sở thích: tinh dầu, bột (đất sét, cà phê, trà xanh, v.v.)
Về cách làm:
Lưu ý thứ nhất: NaOH/KOH đều là kiềm mạnh, rất nguy hiểm nếu bắn vào da, mắt nên mình phải đeo găng tay, đeo kính, mặc áo dài, … nói chung là bảo vệ cơ thể thật tốt khi thao tác.
Bước 1: Lên công thức
-Xác định xem mình sẽ dùng những loại nguyên liệu gì: dùng những loại dầu nào, % bao nhiêu, nguyên liệu phụ có gì…chuẩn bị sẵn ra.
-Tính toán xem lượng dùng mỗi thứ là bao nhiêu, chuẩn bị sẵn ra (tính theo khối lượng nhé, mình cần 1 cái cân)
Bước 2: Pha dầu và pha kiềm
Lưu ý thứ 2: tiến hành pha kiềm ở nơi thoáng gió, tránh phòng kín. Đây là phản ứng tỏa nhiệt mạnh, hơi kiềm bốc lên có thể gây sặc. Mình thường bật quạt để thổi hơi kiềm đi và giúp dung dịch nhanh nguội hơn.
Lưu ý thứ 3: Dùng đồ bằng silicon hoặc thủy tinh nhé, đừng dùng đồ bằng kim loại, kiềm sẽ ăn mòn đấy.
-Pha kiềm trước: Cân lượng nước đã tính ra vào cốc. Sau đó cân lượng kiềm cần dùng, đổ từ từ kiềm vào nước (không làm ngược lại), khuấy đều để kiềm tan hết, để nguội.
-Pha dầu: Cân các loại dầu vào cốc, nếu dầu bị đông lại (dầu dừa mùa đông ở thể rắn) thì đun nóng nhẹ cho tan hết. Để nguội bớt.
Bước 3: Tiến hành xà phòng hóa
-Đổ từ từ dung dịch kiềm vào dầu. Khuấy đều. Dùng cái máy đánh trứng, hoặc máy xay cầm tay để đánh cho nhanh (hoặc nếu tay bạn khỏe thì tự khuấy cũng được).
-Khuấy đến khi nào thấy hỗn hợp hơi sệt lại thì cho tinh dầu, các thứ mà bạn muốn vào, khuấy đều thêm chút nữa thì đổ hỗn hợp ra khuôn.
Lưu ý số 4: khuôn nên là khuôn silicone cho dễ lấy xà phòng ra, nhưng mình có thể tự chế bằng hộp sữa, khay nhựa lót 1 lớp nilon bên trong, linh động tùy điều kiện.
Bước 4: Chờ đợi
-Để xà phòng trong khuôn qua 1 đêm, nó sẽ cứng lại, lúc này mình có thể gỡ khuôn ra, cắt thành từng miếng xếp vào nơi khô ráo.
-Xà phòng phải để ít nhất 20-30 ngày để kiềm phản ứng hết với dầu, thử pH bằng giấy chỉ thị thấy xấp xỉ 7 là được. Nhưng mình nên để lâu hơn, 8 tuần cho chắc, để càng lâu xà phòng càng dịu nhẹ.
Lưu ý số 5: Xà phòng tự nhiên còn nguyên glycerin nên rất dễ hút ẩm, mình cần để ở nơi khô ráo nhé. Nếu thấy các hạt nước li ti đọng ở bên ngoài cũng là chuyện bình thường nha.
Chúc bạn làm xà phòng thành công!